George R. R. Martin pojawił się na początku sierpnia w Europie. Wziął udział w Worldconie w Helsinkach, a następnie udał się do Rosji, gdzie przed konwentem w Sankt-Petersburgu udzielił wywiadu dla prasy i telewizji. Zainteresowanie Martinem było ogromne, wywiad był transmitowany na całą Rosję, a jego kilkuminutowe fragmenty pojawiły się w ogólnonarodowych stacjach telewizyjnych.
Poniżej tłumaczenie zapisu wywiadu przygotowane przez MyęStone, zapraszamy do lektury!
Na początku wywiadu padło pytanie o źródła inspiracji. Martin przyznał, że inspiracje czerpie z wielu miejsc, w jego prozie mają odzwierciedlenie różne wydarzenia w jego życia, przypadki i wypadki na świecie, o których przeczytał i usłyszał. Czasami bywa tak, że różne pomysły przychodzą mu do głowy i domagają się napisania, tak było pewnego dnia latem 1991 r., kiedy rozpoczął pracę nad nowelą sf. Pracował wówczas nad opowiadaniem „Avalon”, miał już 50 stron i nagle pomyślał o rozdziale Brana, ścięciu głowy dezertera i znalezieniu wilkorów w śniegu. Na pytanie skąd ten pomysł, GRRM przyznał, że nie wie. Pisał rozdział Brana przez 3 dni i wiedział, że musi napisać kolejny rozdział. Martin przyznał, że choć miał wewnętrzny przymus kontynuowania tej opowieści to absolutnie wówczas nie sądził, że to będzie początek dzieła, nad którym będzie pracował kolejne 30 lat.
Inspiracją jest oczywiście również wojna Dwóch Róż oraz inne wydarzenia z historii. Pieśń Lodu i Ognia nie jest jego debiutem jeśli chodzi o fantasy, napisał wcześniej kilka utworów, ale nigdy nie zmierzył się w z tak wielkim cyklem. Jeśli jesteśmy już przy powieściach pisanych z rozmachem – Martin był pod wielkim wrażeniem “Smoczego Tronu” Tada Williamsa.
Kolejne pytanie dotyczyło Jak radzi sobie z presją i oczekiwaniami wobec kolejnych książek oraz nowych odcinków serialu? Czy wyłącza telefon? Czy wciąż używa skrzynki mailowej?
Martin przyznał, że jest duża presja, która rośnie z biegiem lat i że robi wszystko, co w jego mocy, aby kolejny tom pojawił się jak najszybciej, w tym ograniczył do minimum podróżowanie i pracuje 7 dni w tygodniu (wyjątkiem są transmisje meczów futbolowych). Oczywiście, Pieśń Lodu i Ognia odmieniła jego życie, a popularność książek i serialu skomplikowała jego codzienność. Po raz pierwszy w 2007 r. zatrudnił asystenta, co było dla niego czymś nowym. Obecnie ma 5 asystentów, ale wydaje się, że pracy jest o wiele więcej. Nadal potrafi się całkowicie zatracić w opowiadanej historii – izoluje od świata, siada przy komputerze i wraca do Westeros. Zapomina o presji, deadline’ach i przeżywa razem z bohaterami ich historie.
Martin cieszy się sławą bezlitosnego pisarza, który zabija wielu bohaterów, z którymi czytelnik zżył się. Wielu nie przebaczy mu (i Lannisterom) śmierci Eddarda Starka. Dlaczego tak zrobił?
W odpowiedzi dowiadujemy się, że Martin, zanim został pisarzem, był czytelnikiem. Dlatego napisał książkę taką, jaką sam chciałby przeczytać. Stwierdził: myślę, że wszyscy pisarze tak robią. Jako nastolatek nienawidził przewidywalnych książek: czytasz 1 rozdział i już nie musisz czytać kolejnych, bo dokładnie wiesz, co się wydarzy. Bohaterowie pokonają tego złego, są sytuacje pozornie niebezpieczne, ale nie stanowią rzeczywistego zagrożenia dla protagonisty. GRRM uwielbia książki, które zaskakują, szokują, wiodą ku nieprzewidywalnym rozwiązaniom, działają na emocje – ekscytują, wywołują strach. Chce, by jego książki też takie były. Kiedy jakiś bohater jest w niebezpieczeństwie chciałby, żeby czytelnik bał się o niego, poczuł prawdziwe zagrożenie, strach i ekscytację. Jedynym rozwiązaniem, by czytelnik poczuł te emocje, jest zabicie kogoś niespodziewanie. Wtedy wiadomo, że nie ma żartów i niebezpieczeństwo jest realne. Że to książka, w której wszystko może się wydarzyć i każdemu bohaterowi coś zagraża. Dlatego zabił Neda Starka. Jego śmierć była planowana od początku.
Jak światopogląd pisarza wpływa na obraz religii w Westeros? Mamy wielu bogów i wiele religii w Świecie Lodu i Ognia, ale nie ma opcji dla ateisty. Jeśli GRRM żyłby w Westeros, jakiego boga by wybrał?
Martin chciał ująć religię w swoim świecie. Wielką inspiracją dla epickiego fantasy jest JRRTolkien i jego „Władca Pierścieni”. Tolkien był zdeklarowanym katolikiem, ale w jego dziele nie ma formalnych religii, świątyń i kapłanów. Powstało wiele teorii na ten temat, ale Martin nie chciał pójść tą drogą. Czytał bardzo dużo o średniowieczu i historii ludzkości. Dlatego wiedział, jak istotną rolę będzie pełniła religia w świecie Gry o Tron.
Pisarz wspomniał, że urodził się w rodzinie rzymskokatolickiej w New Jersey, ale od dziecka miał sceptyczne podejście do religii i zadawał pytania, na które księża nie chcą i nie lubią odpowiadać. Przestał praktykować/wyznawać w collegu. W przeciwieństwie do Tolkiena jest ex-katolikiem i sceptykiem. Jego poglądy religijne nie świadczą o tym, że zaprzecza jakoby religia nie była istotnym elementem historii ludzkości i nie miała ogromnego wpływu na jej kształtowanie. Dlatego musiał ująć aspekty religijne w książce.
Zawsze chciał zbadać zależność pomiędzy religią a fantasy. Niektórzy twierdzą, że religia to fantasy. W wielu książkach fantasy mamy magów albo kapłanów albo bogów, którzy objawiają się bohaterom i dokonują magicznych przemian. To zmienia podstawową naturę religii i sposób, w jaką społeczeństwo ją odbiera. George Martin myśli, że czerwoni kapłani przywracający zmarłych ludzi do życia byliby bardzo popularną religią. W Świecie Lodu i Ognia można dzięki nim zbadać niektóre zagadnienia i przeżyć interesujące przygody z religijnymi problemami.
Wspominając o Tolkienie w poprzednich wywiadach zadał pan pytanie: co zrobić z orkami po zwycięstwie? Jak radzić sobie z absolutnym złem bez uciekania się do ludobójstwa? W swojej sadze obszedł ten problem – absolutne zło istnieje jako martwi, czyli zombie/istoty wskrzeszane przez Innych. Czy to nie upraszcza aspektów politycznych, socjalnych i ekonomicznych?
(tutaj zadano nieco inne pytanie niż to, które tłumacz przedłożył GRRM. Pytanie poruszało kwestię uproszczenia intryg politycznych przez serial i konfliktu na linii Cersei kontra Daenerys i Jon)
W wielu poprzednich wywiadach Martin opowiadał o Tolkienie i poruszał problem rządzenia. Nie krytykuje JRRTolkiena, ale jego kreacja królów i problemu władzy jest bardzo uproszczona. Tolkien nie skupiał się na polityczno-dynastycznych konfliktach. Aragorn został królem i rządził mądrze przez 100 lat. Tak naprawdę ciężko jest rządzić dobrze i długo przez taki okres czasu. Król ma do podjęcia szereg ważnych i bardzo trudnych decyzji jak np. kwestia orków (czy Aragorn je wybił czy zapisał do szkółek, żeby stały się dobre?).
Martin przyznaje, że nie stworzył orków. Kreując istoty ludzkie woli posługiwać się odcieniami szarości niż bieli i czerni. Bohater dla jednej ze stron konfliktu jest zbawcą, a dla drugiej wrogiem. Chciał pokazać, że Lannisterowie są wrogami dla Starków, ale bohaterami w swoim mniemaniu i w oczach ludzi ich popierających. Daenerys Targaryen myśli, że to ona jest pozytywną bohaterką. Koncepcja “tych dobrych” i “tych złych” jest zbyt spłaszczona/prosta. Każda istota może popełnić czyn heroiczny jak i zbrodnię, czyn egoistyczny. Każdy z nas w swoim życiu popełnia takie rzeczy. Każdy z bohaterów sięgnął dna, a czarny charakter miał okazję odkupienia. Dlatego GRRM preferuje pisać o takich postaciach. Jeśli chodzi o istoty/zombie i Białych Wędrowców – jeszcze nie skończyłem opowiadać mojej historii. Poczekam z komentarzem, aż przeczytacie dwie ostatnie książki – zakończył odpowiedź pisarz.
Czy istnieje jakiś poradnik dla bohatera z Westeros, który chce przeżyć dłużej?
Nie zna takich zasad w swoim świecie czy w naszym. Są sytuacje, które zmniejszają szanse na przeżycie, takie jak np. walka w bitwie, ale to nie oznacza, że jeśli ktoś nie będzie brał walczył, to będzie żył wiecznie. Valar morghulis – all men must die (wszyscy muszą umrzeć) Dotyczy to każdego z nas
W związku z atakiem hakerów na serwery HBO został wykradziony scenariusz 8 sezonu serialu. Czy jeśli zostanie on opublikowany w internecie, to czy wpłynie to na fabułę dwóch ostatnich książek?
Nie będzie żadnego wpływu na jego pracę, koncentruje się na książce. Część fanów na pewno będzie panikować, że scenariusz wyciekł przed premierą 8 sezonu. Ale przed premierą 1 sezonu jego 5 książek było już opublikowanych i wszyscy mogli je przeczytać i dowiedzieć się, co wydarzy się w serialu. Wiedza o wydarzeniach to nie to samo co przyjemność oglądania i przeżywania ich. Wspaniale jest zachować zwroty akcji w tajemnicy, ale Martin uważa, że wspaniałe dzieła sztuki filmowej i telewizyjnej nie opierają się wyłącznie na rozwoju fabuły.
(GRRM porusza kwestie ogromu pracy włożonej w serial i dodaje, że nadal cieszy się ponowną lekturą „Wojny i Pokoju”, choć zna dzieje Napoleona.
Chris Lotts mówi, że nie może wypowiadać się za HBO. Wspomina tylko o swojej babci, która zawsze zaglądała na ostatnią stronę czytanej książki. Jeśli ktoś przeczyta przecieki przed premierą, to w jego opinii sam sobie wyrządza krzywdę.)
Twój kolega z Polski Andrzej Sapkowski uważa, że każdy pisarz fantasy jest twórcą nowej mitologii. Jej zadaniem jest zmiana systemu postrzegania człowieka i świata. Jak znajdujesz taką misję dla fantasy? Czym fantasy jest dla ciebie?
Martin zaznacza, że przede wszystkim pisarze fantasy tworzą nowe światy, uniwersa. Powołuje się na Tolkiena i mówi o kreacji świata, jego oprawie. Najważniejsi nie są wątki czy bohaterowie, ale setting. Wspomina lata 70. i projekt kalendarza Tolkiena, kiedy wielcy artyści tworzyli obrazy z uniwersum. Mimo, iż każdy miał inny styl, czytelnik rozpoznawał Minas Tirith, Rivendel, Shire itd. Te miejsca nie istnieją naprawdę, ale funkcjonują w naszych umysłach. Tak jak on stworzył Mur, Królewską Przystań i Braavos, które są rozpoznawalne. Pisarze fantasy są przede wszystkim twórcami światów. Tolkien sprawił, że worldbuilding stał się dla epickiego fantasy podstawą. Każdy, kto chce tworzyć tak jak on (w tym i Martin) przyswoił sobie tą lekcję.
Niektóre miejsca, gdzie kręcono serial są obecnie atrakcjami turystycznymi. Czy GRRM jest zadowolony, jak HBO i D&D wykreowali jego świat? Czy coś by zmienił?
W odpowiedzi na to pytanie Martin opowiada o pracy przy pierwszych sezonach, wizytach na planie w Szkocji, Belfaście, Maroko, Dubrovniuk. Nieopublikowany pilot z inną obsadą był kręcony m.in. w Maroku i GRRM w nim występował jako gość na weselu Daenerys, w roli magnata z Penthos, z ogromnym kapeluszem. Ma nadzieję zobaczyć Chorwację, Hiszpanię i Islandię. Obecnie przedkłada pisanie książki ponad podróże.
Często pojawiają się inspiracje historyczne w PLiO, np. Wojna Dwóch Róż. Czy znajdziemy tam wpływy z historii Rosji? Czy Dothrakowie są inspirowani na Mongołach?
Dothrakowie inspirowani są ludami stepów Azji, m.in. Mongołami, Hunami i Indianami Północnoamerykańskimi.
Martin uwielbia mieszać style i łączyć różne elementów z naszej historii i kultury, które go inspirują. Ale nie sprawdza faktów czy opisów, miesza i dodaje elementy fantasy. To sprawia, że jego świat jest bardziej interesujący.
Jeśli idzie o inspirację historią Rosji, to niestety nie zna jej. Czytał bardzo dużo o Wojnie Dwóch Róż, Wojnie Stuletniej, historii Francji, Anglii i Europy. Niestety, w języku angielskim nie ma dobrej, szczegółowej książki o historii średniowiecznej Rosji. Jeśli znajdzie coś takiego, to chętnie się zapozna i może jakiś rys będzie miał wpływ na PLiO :)
Historia jest pełna wspaniałych wydarzeń, szczególnie obfita w incydenty jest francuska i angielska.
Którą drużynę futbolu amerykańskiego GRRM lubi i czy uważa Toma Brady za kozła ofiarnego?
Tom Brady jest świetny graczem, ale gra dla Evil Empire. GRRM jest fanem Gigantów z Nowego Jorku i Jetsów. Giganci pokonali Toma Bradyego w 2 Superballach.
Mamy w Rosji olbrzymią tradycję literacką zwaną “Tołstowiecką”. Czy rosyjski pisarz ma szansę mieć możliwość oddziaływać na globalną popkulturę jak GRRM, jeśli nie będzie pisał po angielsku?
Czy współczesna literatura rosyjska może mieć globalne oddziaływanie? Nie wiem. Dostojewski, Tołstoj są znani na całym świecie. Wszystko jest możliwe. Na popularność, którą zdobyłem, składa się wiele czynników. Jednym z nich jest serial HBO, największy serial w historii stacji. Jest znany na całym świecie i dzięki temu książki PLiO stały się dostępne w 47 językach. Język angielski jest znany na całym świecie – Martin był ostatnio w Finlandii, gdzie ma wielu fanów i wielu z nich czytało w oryginale, po angielsku. Nie sądzi, by podobnie łatwo poszło z rosyjskim. Jednak nie przekreśla tego. Książki angielskich pisarzy tłumaczone są na wiele języków, vide King czy Rowling, a o wiele mniej trafia tłumaczeń z rosyjskiego na amerykański rynek. Chciałby przeczytać ich więcej. Świat staje się coraz mniejszy dzięki globalizacji. Literatura i cywilizacja skorzysta na krzyżowaniu kultur.
Zaczął pisać swoją historię dawno temu, a w ciągu ostatnich 10 lat zyskała ona większą popularność – powstało wiele fanowskich teorii, fanficków, fanklubów. Czy jakaś fanowska teoria pomogła albo miała wpływ na dzieje danej postaci?
Nie, fanowskie teorie nie mają wpływu na książki. Staram się nie słuchać o pomysłach fanów.
(PRZERWA 2 MINUTY W NAGRANIU wypowiedź GRRM po angielsku, z rosyjskiego tłumaczenia wynika, że przy wydaniu 2 tomu. GRRM zainteresował się teoriami fanów.)
Nie chce słuchać teorii fanów. Cieszy się, że je mają, ale naprawdę nie chce ich słuchać.
Czy wśród bohaterów są postaci inspirowani historią np. Wojną Dwóch Róż oraz postaci, które mają swoje odpowiedniki w osobach, które znasz?
Martin odpowiedział, że fascynuje go wiele aspektów historii średniowiecza, nie tylko Wojna Dwóch Róż (ale głównie ona). Ludzi inspirują postaci znane z prasy i telewizji i z życia codziennego. Nie jest tak, że każda postać ze Świata Lodu i Ognia odpowiada komuś znanemu z jego życia czy z historii średniowiecza.
Przez 20 lat przed rozpoczęciem pracy nad ASOIAF był profesjonalnym pisarzem i wykreował wiele postaci oraz światów.
Bohaterowie bazują na jego punkcie widzenia – jako ich twórca nadaje im swoje cechy bądź zupełnie odmienne od tych, które posiada. W serii “Dzikie karty” ma pewną postać, która bazuje bezpośrednio na historii jego życia i na jego charakterze, poza telekinezą i byciem superbohaterem. Jednak żaden z bohaterów PLiO nie dzieli z GRRM aż tyle wspólnych cech.
Martin uważa, że bohaterowie są istotami ludzkimi. Jedną z zasad tworzenia realnej postaci jest odnalezienie w sobie pokładów człowieczeństwa. Niezależnie od płci, wieku, stanu, narodowości i innych różnic znajdujemy pewne emocje wspólne – to co kochamy, szanujemy, przeżywamy. GRRM nigdy nie był karłem, wygnaną księżniczką czy 8 letnią dziewczynką, dlatego ich historie nie bazują bezpośrednio na jego przeżyciach, ale można przeczytać historie rodzin królewskich czy opisy doświadczeń ludzi, którzy przeżyli pewne wydarzenia.
Kolejną istotną sprawą jest empatia – jakby się czuł będąc na jej/jego miejscu w tej sytuacji. Jak wiadomo z innych wywiadów Martin ma teorię, że kobiety to też ludzie i mimo różnic pomiędzy nimi a mężczyznami, znajdujemy cechy wspólne i emocje. [We are all motivated by our common humanity.]
(Na marginesie, świetny filmik o empatii, oddziaływaniu na czytelnika na podst. ASOIAF:
W jaki sposób stworzony został system prawny Westeros?
Bazuje na angielskim prawie powszechnym/zwyczajowym ze średniowiecza. Martin nie poświęcał czasu na budowanie systemu sądownictwa w świecie, w którym mamy potężnych rycerzy i w którym jeźdźcy smoków stosują własne prawa. Miał więcej styczności z aspektami prawnymi przy “Świecie Lodu i Ognia”. Pracuje nad “Fire and Blood” historią królów z dynastii Targaryenów, tam prawo będzie dodatkiem do wojen, morderstw i zdrad.
Czy chciałby radykalnie odmienić losy jednej z postaci, które już opisał?
Nie. Jest naprawdę usatysfakcjonowany losem książkowych bohaterów. Jednym z osobliwych doświadczeń (kiedy ruszył serial) były wizyty na planie, poznanie obsady i przyglądanie się, jak aktorzy odtwarzają postaci. Wprowadza to pewien element poczucia winy, kiedy zna się los bohatera, który zginie za kilka miesięcy.
Co myśli o Rosji? Jeśli miałaby swoje miejsce w Westeros, to gdzie by to było? Dlaczego nie wspomina o Putinie, kiedy mówi o Trumpie? Który z wielkich rodów reprezentowałby Putin?
Westeros jest już całkiem rozbudowane. Zna rozkład poszczególnych krain i nie widzi miejsca, by wcisnąć tam Rosję. Jest w Rosji po raz pierwszy w życiu, od dwóch dni. Głównie widział hotel i miły średniowieczny zamek, do którego pojechał wczoraj. Co do rosyjskiej polityki – komentuje amerykańską politykę, ponieważ śledzi ją na bieżąco. Nie sądzi, by miał wystarczająca wiedzę, by opowiedzieć garstce Rosjan co myśli o rosyjskiej polityce.
Czy nie obawia się podjęcia zmagań z tak monumentalnym dziełem jak GRRMarllion opisującym tysiąclecia historii Westeros i historię Targaryenów?
“Świat Lodu i Ognia” był początkowo zaprojektowany jako artbook. Wybrano prace na każdą stronę i 50 tys. słów zebranego materiału z powieści. Martin pracował z dwójką superfanów: Elio Garcią i Lindą Antonsson, którzy wyszukali różne skrawki miniopowieści z PLiO. Zebrali je, a George chciał dodać sidebars/dopiski o historii Westeros, które nigdy dotąd się nie pojawiły, ale miał je w pamięci/zanotowane. Taki był plan. Tymczasem Elio i Linda zebrali 70tys. słów tekstu, czyli ponad 20 tys. więcej od zaplanowanych. Wtedy GRRM zaczął tworzyć swoje dopiski/sidebars. W pewnym momencie zdał sobie sprawę, że ma 350 tys. słów dopisków. Usunęli sporo z nich i zdał sobie sprawę, że to będzie zupełnie inna książka, historia królów z dynastii Targaryenów. Od panowania Aegona I do Rebelii Roberta Baratheona. Te 350 tys. słów napisał tylko do panowania Aegona III, który znajduje się w połowie listy. To jest właśnie “Ogień i Krew”, dwutomowe kompendium, którego pierwszą część kończy i wydane zostanie prawdopodobnie w przyszłym roku. To naprawdę niezwykła książka, ponieważ to nie jest powieść ani tradycyjna narracja. Jest to książka o wyimaginowanych ludziach, którzy nigdy nie żyli, a jego fani są nimi zafascynowani. Martin jest wiecznie rozdrażniony faktem, że są ludzie, którzy lepiej znają historię jego wyimaginowanego świata niż tego prawdziwego. Będzie czytał na konwencie (18-21.08.2017) “Synów smoka” o dwóch synach Aegona Zdobywcy, która pojawi się w antologii “Księga Mieczy” w październiku tego roku.
Co myśli o parodiach na swój temat? Np. South Park.
To jest bardzo dziwne.
Jakie miejsca w Petersburgu chciałbyś zwiedzić?
Zimowy Pałac. Podczas objazdu miasta widział piękne zabytki. Jest zbyt rozpoznawalny i (niestety) ludzie wiedzą, kim jest. Niektórzy są fajni, a niektórzy chcą autografów np. w muzeum.
opracowała Mya Stone na podstawie:
https://www.youtube.com/watch?v=9x4FkVMca7M&feature=youtu.be
http://7kingdoms.ru/2017/grrm-ru-press-interview/
https://www.reddit.com/r/asoiaf/comments/6u374b/spoilers_extended_grrm_interview_in_russia_talks/
http://www.georgerrmartin.com/appearances/
fot. youtube
Dobra robota! :)